Rio de Janeiro

Bij Rio krijg je meteen een gevoel. Een gevoel gebaseerd op associaties. Zoals bij het wereldberoemde strand aan de Copacabana, het weelderige carnaval of de muziek. En dat alles in een stad die idyllisch in de jungle ligt. En aan het strand. Maar het is ook de stad van de sloppenwijken, waar voetbal één van de weinige uitvluchten kan zijn. En alles in de typische Zuid-Amerikaanse, relaxte sfeer.

Rio de Janeiro is strand, carnaval, opzwepende muziek en lekker weer. En het heeft het grootste stadspark ter wereld. Recent werd Christus de Verlosser tot nieuw Wereldwonder uitgeroepen. Wat weinig mensen weten is dat Rio een Nederlands tintje heeft.

Toeristen hebben vaak moeite te begrijpen hoe groot deze stad is. En komen ze tijd te kort als ze eenmaal hebben mogen kennis maken met de stad. Planning (en tijd) is essentieel, zeker voor wie het jaarlijkse carnaval wil meemaken. Rio de Janeiro is ideaal om een aantal dagen relaxen op het strand te combineren met een aantal actieve bezoekjes.

Bovenop de Corcovado staat het wereldberoemde beeld van Jezus. Met zijn armen wijd lijkt hij de stad en zijn bewoners te zegenen. De inwoners zeggen: ‘God schiep de wereld in zeven dagen, maar op de achtste wijdde hij zich aan Rio de Janeiro.’ Het beeld is 38 meter hoog en is daarmee het grootste Christusbeeld ter wereld. De katholieke kerk gaf de opdracht en het beeld werd in 9 jaar gebouwd, tussen 1922 en 1931.

Naast de Corcovado-rots ligt nog een wereldberoemde rots, de Pao de Açúcar (het Suikerbrood). Dit 396 meter hoge stuk steen heeft op een opvallende kegelvorm. Het is van de zeven kegelrotsen die in en rond Rio liggen. Ze zijn allemaal zwaar geërodeerd, wat je tegenwoordig ziet zijn slechts de restanten va een immens gebergte. De top is eenvoudig bereiken via een 1.400 meter lange kabelbaan, maar ook te voet is het mogelijk.

De 704 meter hoge Corcovado (wat de ‘gebochelde’ betekent) is vaste prik voor wie Rio bezoekt. Deze heuvel torent boven de stad uit. En bovenop de Corcovado staat het wereldberoemde beeld van Jezus de Verlosser. Daarnaast is de berg beroemd vanwege zijn uitzicht over Rio de Janeiro. De Corcovado is relatief ruig voor een stadspark waar hordes toeristen komen. Je kunt wandelend en met een speciale tram naar boven.

Volgens veel bezoekers is het strand van Ipanema mooier dan dat van de veel beroemdere Copacabana. Sterker nog, het wordt wel eens het mooiste strand ter wereld genoemd. Aan de westelijke kant van het strand liggen twee begroeide heuvels: de Dois Irmãos (twee broers). De Ipanema en Copacabana grenzen aan elkaar, maar Ipanema ligt in een iets chiquere buurt. Met talloze goede restaurants, cafés, winkels, nachtclubs, kunstgalerijen en theaters.

De 4 kilometer lange zandstrook van de Copacabana is misschien wel het meest beroemde strand ter wereld. Maar het is in feite de naam van een wijk in het zuiden van de stad. De naam was al in de jaren twintig bekend, toen het luxueuze Copacabana Palace Hotel haar deuren opende. Gokken werd toen gelegaliseerd en talloze casino’s doken op. Diverse beroemdheden namen er een kijkje. Het gokken is inmiddels weer verboden. En de hoogtijdagen van het strand en de wijk zijn allang voorbij, maar een bezoek is een verplicht nummer.

Rio de Janeiro herbergt het grootste stadsbos ter wereld. Parque Nacional Tijuca is zo’n 3.300 hectare groot en bestaat uit sterk bedreigd Atlantisch regenwoud, ook wel Mata Atlântica genoemd. Wat velen niet weten is dat dit oerwoud veel ouder dan de veel beroemdere Amazone. Wetenschappers hebben berekend dat het oerbos aan de kust zo’n 60 miljoen jaar oud is; de Amazone daarentegen bestaat slechts 40 miljoen jaar.

Wie aan carnaval denkt, denkt aan Rio de Janeiro. De hele stad wordt meestal in februari een podium voor schaars, maar kleurrijk geklede dames en heren die uitbundig dansen op de ritmische, opzwepende muziek. Op de zaterdag en zondag voor Aswoensdag zijn de optochten van tientallen praalwagens.

Het oude centrum van Rio de Janeiro wordt vaak een grote favela genoemd, oftewel een Braziliaanse krottenwijk. Hier zijn overduidelijk de verschillen tussen arm en rijk te zien, en ook tussen arm en heel arm. De overgangen zijn soms niet duidelijk, want op veel openbare plaatsen ‘wonen’ mensen. Rocinha is de meest bekende en ook de grootste krottenwijk van de stad.

De botanische tuin van Rio is een oase van rust. In de tropische temperaturen groeien talloze bomen en planten uit Zuid-Amerika, maar er zijn ook veel uitheemse soorten te bewonderen. Hij stamt uit 1808 en is opgezet door de Portugese koning John VI. In de tuin wordt tevens onderzoek gedaan naar planten als bromelia’s en orchideeën, maar ook naar vleesetende planten. De tuin ligt in de wijk Jardim Botânico, die vernoemd is naar de tuinen.

De Convento de Santo António is een klooster dat gebouwd is door de franciscanen, volgelingen van de Italiaanse heilige Franciscus van Assisi. Het klooster is een van de oudste van het land en is vooral bekend door de ligging en het interieur. Het koor, dat ligt aan het verhoogde voorplein, is geheel versierd met verguld houtsnijwerk. Vanaf de kerk kijk je uit over de stad.

Het Museu Nacional de Belas Artes behoort tot de beste van de stad. Het museum bevat Braziliaanse kunst van de 17de tot de 20ste eeuw. In de diverse hallen is werken van beroemde meesters als Victor Meirelles, Pedro Américo en Eliseu Visconti te zien. Het museum is overigens gebouwd in de stijl van de Franse renaissance. Het ligt aan de Av. Rio Branco.

De Mosteiro de São Bento is een benedictijnenklooster, met een kerk. Het wordt beschouwd als het mooiste voorbeeld van de Braziliaanse barok. In 1589 werd met de bouw begonnen, maar pas nadat er een dam om het omliggende moerasgebied was gebouwd. De muren en altaren zijn rijkelijk versierd en veelal verguld.

De Nossa Senhora da Glória zelf is niet zo bijzonder, maar de ligging van het kerkje wel. Het ligt boven de Baai van Flamengo en je krijgt een bijzonder fraai uitzicht over de baai. Dit is een populaire plek om te trouwen. Let op de muurtegels met Bijbelse taferelen uit de 18e eeuw in het kerkje.

Ook het Museu Chácara do Céu heeft niet te klagen over de locatie. Het ligt idyllisch op een heuvel in de wijk Santa Teresa. Het museum staat vooral bekend om zijn collectie moderne schilderijen. In februari 2006 werd het museum wereldnieuws. Vier schilderijen van Matisse, Picasso, Monet en Dalí werden toen door vier gewapende mannen gestolen. De totale waarde was meer dan 30 miljoen euro.

Het Museum of Modern Art heeft de stad bekend gemaakt bij veel kunstminners. Het museum heeft de vorm van een ruimteschip dat hangt over de rotsen bij zee. Het ontwerp komt van de hand van Oscar Niemeyer. Deze Braziliaan ontwierp onder meer ook het gebouw van de Verenigde Naties in New York. Het interieur van het museum sluit naadloos aan bij de ronde vormen van de ufo. Waaronder ook grote ramen die een uitzicht over de stad geven. Het museum biedt het beste van de Braziliaanse hedendaagse kunst, waaronder abstracte beeldhouwwerken en schilderijen.

Het opvallend witte Arcos da Lapa (dat ook wel Aqueduto da Carioca wordt genoemd) is een van de weinige overblijfselen van het Portugese tijdperk in de stad. Het aquaduct stamt uit 1750 en heeft veel weg van aquaducten in Portugal, zoals het Aguas Livres-aquaduct in Lissabon. Het telt 48 bogen en is meer dan 100 meter lang. Ooit vervoerde het aquaduct het water van de Rio Carioca naar de stad. Tegenwoordig rijdt de populaire Bondinho da Teresa-tram er over heen. Hij vervoert mensen van het centrum van Rio naar de heuvelachtige Santa Teresa-buurt. Het aquaduct ligt in de wijk Lapa.

Ook het Public Promenade is een overblijfsel uit het koloniale tijdperk. Het park is in 1779 aangelegd. Public Promenade is het oudste park van Brazilië en mogelijk zelfs van Zuid-Amerika. Een van de redenen was om de lagune uit te baggeren, veroorzaakt de kans op ziektes in de stad zienderogen. Nog steeds zijn hier herinneringen aan de Portugezen te zien. Dit park ligt ook in de wijk Lapa.

Het Estádio do Maracanã is een van de meeste beroemde voetbalstadions ter wereld. Deze voetbaltempel werd speicaal voor het WK in 1950 gebouwd. En is nu nog een van de grootste voetbalstadions die er zijn. Alle vier de grote clubs (Fluminense, Botafogo FR, CR Flamengo en CR Vasco da Gama) hebben hier hun thuisbasis. Het stadion is vernoemd naar de wijk waar het staat.

Rio, zoals de stad in de volksmond vaak wordt genoemd, kent een opvallend lang verleden. De oorspronkelijke bewoners van dit gebied zijn volgens archeologen de Tamoio-indianen geweest. Deze hebben vooral in de jungle geleefd, maar gebruikten ook de zee als voedselbron. Naast de jacht en de visvangst aten ze vruchten en wortels.

In 1502 zette een groep Portugese ontdekkingsreizigers voet aan wal. Ze stonden onder aanvoering van Amerigo Vespucci, die de indianen in eerste instantie met rust liet. Toen de Portugezen voor het eerst de baai van Guanabara zagen verkeerden ze in de veronderstelling de monding van een grote rivier te hebben gevonden. Ze gaven hun nederzetting dan ook de naam Rio de Janeiro, oftewel ‘Januari rivier’.

Het waren de Fransen die als eerste een nederzetting hebben gebouwd op de plek waar nu Rio de Janeiro ligt. Het is lang hun enige nederzetting in Zuid-Amerika geweest. Ze zijn vooral op zoek geweest met name hardhout dat ze vervolgens naar Europa hebben verscheept. De verhalen over rijkdommen als goud en andere delfstoffen zorgden voor een toenemende interesse bij de Portugezen. In 1560 vielen ze de Franse nederzetting aan.

Het gevolg was dat de Tamoio midden in een oorlog terecht kwamen. De Fransen haalden de Tamoio met harde hand over hen te helpen de Portugezen te verdrijven. Omdat de Portugezen beter bewapend waren wonnen zij uiteindelijk de bloederige gevechten. Met als gevolg dat de overgebleven Tamoio verdreven werden uit dit gebied.

Ondanks de Fransen wordt Gouverneur Generaal Mem de Sá gezien als de stichter van Rio de Janeiro in 1567, ruim zestig jaar later. Langzaam groeide de handelsstad, waardoor naast de Fransen ook de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden de stad meerdere keren hebben geprobeerd te veroveren.

De voortdurende aanvallen van Nederland waren niet zonder succes: van 1630 tot 1654 was bijna heel Brazilië een Nederlandse kolonie. De naam werd Nederlands-Brazilië. Maar echt succesvol werd het niet; het aantal immigranten vanuit Nederland bleef achter, waardoor de stad kwetsbaar bleef. In 1654 werden alle overgebleven immigranten vermoord of verjaagd door opnieuw de Portugezen. Nu voorgoed. Waardoor het Nederlands verleden eindigde.

De inwoners van Rio de Janeiro noemen zichzelf ‘cariocas’, dat ‘thuis van de blanken’ betekent in een lokale indianentaal. Deze verzamelnaam geeft goed aan dat de inwoners nazaten van mensen met verschillende achtergronden zijn. Brazilië, en dus ook Rio, was aan het einde van de 19e eeuw erg populair bij Europeanen. De stad trok toen al veel Duitse, Italiaanse en ook Nederlandse emigranten aan. Wat nu nog te zien is in de stad. De stad is tegenwoordig opgedeeld in een noordelijk deel (zona norte) en een zuidelijk deel (zona sul) met daartussen het immense Parque Nacional da Tijuca.

Rio is ook een stad van contradicties. Fonkelnieuwe wolkenkrabbers staan pal naast uitgestrekte sloppenwijken, terwijl dure villawijken aan oude, vervallen wijken grenzen. Het verschil tussen rijk en arm is hier groot en duidelijk zichtbaar op straat. Maar sport verbroedert. Met name bij volkssport nummer één; voetbal. Ook al lopen dan de emoties soms erg hoog op. Het hoort allemaal bij een van de meest indrukwekkende steden ter wereld.

De Braziliaanse winter is kort: van juni tot en met augustus. Dit zijn de koelste maanden, ook al wordt het dan nog zo’n 25 graden.

In de zomer (december tot en met februari) is het in Rio warm met een hoge luchtvochtigheidsgraad. De meeste inwoners van Brazilië gaan in deze maanden met vakantie, waardoor hotelkamers niet alleen duurder zijn, maar ook schaarser. Zeker rond het carnaval (meestal in februari), waarbij minimaal een jaar vooraf boeken noodzakelijk is.

Rio de Janeiro heeft een slechte naam en diefstal en overvallen zijn nog steeds aan de orde van de dag. Zeker op de Copacabana. Het zuidelijke deel van de stad wordt in het algemeen als veel veiliger dan het noordelijke deel beschouwd, maar ook hier komen nog overvallen op klaarlichte dag voor. Slaappillen worden hier al jaren in drankjes op terrasjes en dergelijke gestopt, zodat je een gemakkelijk slachtoffer bent. Je bent gewaarschuwd.