Chichén Itzá

Naast veel Maya-invloeden heeft Chichén Itzá ook opvallend veel invloeden van de veel minder bekende Tolteken. En de stad is berucht vanwege de mensenoffers die hier werden gebracht. Het is een stad die nog steeds veel discussies oproept onder wetenschappers.

Zeker is wel dat Chichén Itzá de best bewaarde Maya-stad in Midden-Amerika is. Tijdens het lentepunt en het herfstpunt, rond 21 maart en 21 september, valt de schaduw zo langs de trappen van de piramide dat het op kruipende slangen lijkt. Dit is een populaire excursie, als je dit wilt meemaken moet je heel vroeg een kaartje reserveren.

De ruïnestad van Chichén Itzá is berucht. Hier zouden talloze mensenoffers zijn gepleegd. Door de Maya’s, al zijn de Tolteken hier ook geweest. Eén van de bekendste Maya-bouwwerken in Mexico is El Castillo, een machtige trappiramide in Chichén Itzá.

Door de eeuwen heen zijn er talloze opgravingen gedaan in het gebied. Waaronder door de Amerikaanse archeoloog Sylvanus Griswold Morley aan het begin van de 20e eeuw. Morley werkt op dat moment voor het prestigieuze Carnegie Institution for Science uit Washington en hij legt grote delen van de stad bloot. Hij speelt ook een belangrijke rol in het ontcijferen van het Maya-schrift, onder meer in zijn boek An Introduction to the Study of the Maya Hieroglyphs.

Morley probeert verbanden te leggen tussen de talloze andere Maya-steden die worden ontdekt in het regenwoud. En begint daarmee een nu nog voortdurende discussie over de geschiedenis van de diverse volkeren die ooit in Mexico hebben geleefd. Overigens gaat al jaren het gerucht dat Morley de inspiratiebron was voor filmregisseur Steven Spielberg om de beroemde Indiana Jones-serie te maken.

Bij de ingang kun je voor een paar centen een gids huren. Hun kennis kan een absolute meerwaarde zijn, zodat de stad echt begint te leven. Test zijn kennis (en Engels als je geen Spaans spreekt) vooraf, zodat je niet teleurgesteld wordt.

De lokale bevolking profiteert nauwelijks van alle toeristen die jaarlijks Chichén Itzá bezoeken. Ze proberen vaak met souvenirs wat geld te verdienen. In de souvenirs is vaak hun achtergrond, de Maya’s, terug te vinden. Wie ze wil steunen gaat hier dus niet met lege handen weg.

Veel toeristen komen vanuit Cancún of Merida en lopen hier op het heetst van de dag rond. Wees slim en blijf in de buurt slapen, zodat je de volgende ochtend in alle vroegte (en rust) kan rond struinen. Ik deed het en merkte dat het een heel andere belevenis is. Er zijn genoeg hotels, hostels en bed & breakfasts in de buurt. 

Dit zijn de leukste accommodaties voor Chichen Itza

Met elke schop in de grond wordt langzaam de geschiedenis van de stad zichtbaar. Rond de 9e eeuw verlaten een groep Maya’s de steden op de Mexicaanse laagvlaktes. Zij stichten een kleine stad bij een waterput, die als heilig wordt gezien. Deze natuurlijke waterputten zijn volgens onderzoekers ontstaan door een enorme meteoriet, die neerkwam in Mexico en waarschijnlijk een eind maakte aan de dinosauriërs op aarde.

In Chichén Itzá is opmerkelijk genoeg ook de Tolteekse cultuur goed vertegenwoordigd. Met name de krijgshaftige en soms huiveringwekkende taferelen in de talloze monumenten vallen op. Iets wat niet in andere Maya-steden als Palenque en Tikal te zien is. Wat wetenschappers tot het bedenken van diverse theorieën dwingt.

De belangrijkste info voor deze theorie komt niet van de Maya’s, maar van de Tolteken. Ze schrijven de belangrijkste delen van hun ervaringen op. Zo is te lezen hoe rond 987 de Tolteekse vorst Ce Acatl Topilzin naar Yucatan trekt. In de huidige hoofdstad Tula heeft dan net zijn broer de macht overgenomen en verjaagt de voormalige koning.

Wetenschappers hebben talloze bewijzen gevonden dat zowel de Maya’s als de Tolteken goede handelaars zijn geweest. Mogelijk hebben ze gaandeweg onderdelen van de Tolteekse cultuur over genomen. Vandaar de architectonische mix in gebouwen en gebruiken die wisselend van Maya’s en Tolteken afkomstig zijn.

Recentelijk hebben diverse wetenschappers geopperd dat mogelijk de Maya’s juist het minst vredelievend zijn geweest. En zelfs de hoofdstad Tula van de Tolteken in nemen. Met als mogelijkheid dat de Maya’s langzaamaan een bloeddorstige cultuur ontwikkelen, waarvan Chichén Itzá de eerste tekenen vertoont.

Elke theorie wordt door verschillende opgravingen ondersteund. Zeker is wel dat de Maya’s en Tolteken uiteindelijk dezelfde god (Quetzalcoatl) gaan vereren, die van oorsprong tot de tolteken behoort. De nieuwe religie krijgt de naam ‘Kukúlcan’, wat ‘slang met quetzalveren’ betekent. De quetzal wordt door zijn fluorescerende veren en lange staart vaak beschouwd als mooiste vogel ter wereld. In 1194 wordt de stad plots verlaten, waarschijnlijk als gevolg van lange extreme droogte. Archeologen hebben aanwijzingen gevonden dat de bewoners naar Guatemala zijn verhuisd om daar de stad Petén te stichten.

"Elke theorie wordt door verschillende opgravingen ondersteund.” Een van de grootste discussies onder geleerden vormen de wereldberoemde zittende krijgers. De uitstraling van de stad heeft de meeste wetenschappers overtuigd dat het offerplaatsen voor mensen zijn. Het precieze gebruik is echter onduidelijk, onthoofden de Maya’s hier daadwerkelijk mensen of vijanden? Of is dit de plek waar bijvoorbeeld hun hart is geofferd aan Chaac, de god van de regen en vruchtbaarheid?

Ondanks al het onderzoek dat door de jaren is gedaan blijft er opvallend veel dat nog niet verklaard is. Waaronder de functie van diverse gebouwen, maar ook de relatie tussen de Maya’s en de Tolteken. En hoe ontstonden de mensenoffers, waarvan in andere Maya-steden niets is terug gevonden? Chichén Itzá biedt alles voor een eigen ontdekkingstocht.

Chichén Itzá biedt zo’n beetje alles wat je van een stad mag verwachten. Denk aan tempels, graftombes, marktplaatsen, sportvelden, podia en paleizen. Maar ook veel rotstekeningen en de beroemde jaguartronen. Althans, dat is wat wetenschappers denken, want lang niet alles is met bewijs te staven. Wie de tijd neemt zal zich wel een voorstelling kunnen maken van het leven in de stad, zoals dat ergens tussen het jaar 800 en 1000 zich hier afspeelde.

Wie de ‘equinox’ wil meemaken kan het beste rond 20 en 21 maart (begin van de lente) of 21 of 22 september (begin van de herfst) gaan. Dan ‘kronkelt’ de slang via de Piramide van Kukúlcan naar beneden. Overigens ook de dagen rondom deze twee data is het fenomeen wel te zien. Hou er wel rekening mee dat je niet alleen bent.

Het voorjaar en de herfst zijn ook zonder de ‘equinox’ goede seizoenen om hier heen te reizen. Tussen juni en eind september is het mogelijk dat een orkaan hier voorbij raast, maar de zomerse temperaturen zijn dan eigenlijk toch veel te hoog.